Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za nieopłacone składki ZUS

ZUS obciążył członków zarządu spółki z o.o. odpowiedzialnością za nieuiszczone przez spółkę składki na ubezpieczenia społeczne. Czy fakt, że ZUS nie prowadził egzekucji składek z majątku spółki, gdy możliwe było jeszcze ich zaspokojenie, zwalnia członków zarządu od odpowiedzialności za zaległe składki lub powoduje zmniejszenie ich odpowiedzialności?

Nie, dla odpowiedzialności członków zarządu spółki za zaległe składki na ubezpieczenia społeczne nie ma znaczenia, że egzekucja składek przez ZUS nie była prowadzona wówczas, gdy majątek spółki pozwalał jeszcze na ich zaspokojenie.

Członkowie zarządu spółki z o.o. w sposób subsydiarny odpowiadają za niezapłacone przez spółkę składki na ubezpieczenia społeczne. Odpowiedzialność ta wynika z przepisu art. 31 ustawy o sus, który odsyła do art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.). Odpowiedzialność ta może obejmować wysokie sumy i stanowić znaczną dolegliwość dla członków zarządu.

Zgodnie z art. 116 Ordynacji podatkowej, za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

nie wykazał, że:
- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy,
nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Przy czym odpowiedzialność członków zarządu obejmuje tylko zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do należności z tytułu składek z mocy art. 31 ustawy o sus. Zatem dla przyjęcia odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. za zobowiązania z tytułu nieopłacenia składek na ubezpieczenia społeczne konieczne jest ustalenie, że zobowiązania te powstały w czasie pełnienia przez niego obowiązków członków zarządu, przerodziły się w zaległości spółki, a egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 marca 2004 r. (sygn. akt III AUa 477/03, OSA 2004/12/28). Oznacza to, że w razie zaistnienia ww. przesłanek ZUS może wydać decyzję zobowiązującą członka zarządu spółki z o.o. do zapłaty nieuiszczonych składek na ubezpieczenia społeczne.

Ważne: Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie nastąpiło zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub o wszczęcie postępowania układowego.

Członek zarządu będzie wolny od odpowiedzialności za zobowiązania spółki także wówczas, gdy udowodni, że fakt niezgłoszenia upadłości lub brak wszczęcia postępowania układowego nie nastąpił z jego winy. Przykładowo, może tu chodzić o sytuacje, gdy dany członek zarządu wykaże, że na skutek ciężkiej choroby lub wypadku, nie brał udziału w czynnościach zarządu i nie miał faktycznie możliwości przekonać się o istnieniu podstaw do wnioskowania o wszczęcie tych postępowań. Dalszą przesłanką wyłączającą odpowiedzialność członka zarządu jest wskazanie mienia spółki, które pozwalałoby na zaspokojenie należności z tytułu nieopłaconych składek w znacznej części. Ustawa w żaden sposób nie precyzuje, jak należy rozumieć możliwość zaspokojenia "w znacznej części". Wydaje się jednak, że chodzi o część wynoszącą ponad połowę kwoty zaległości spółki.

Należy zaznaczyć, że na ZUS spoczywa obowiązek wykazania przesłanek pozytywnych, tj. pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie upływu terminu płatności zobowiązania oraz bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, natomiast ciężar wskazania jakiejkolwiek okoliczności uwalniającej od odpowiedzialności (przesłanki negatywnej) spoczywa na członku zarządu.

Nie ma znaczenia dla odpowiedzialności członka zarządu okoliczność, jak ZUS prowadził uprzednio postępowanie egzekucyjne wobec spółki. W szczególności nie zwalnia go od odpowiedzialności opieszałe lub niestaranne prowadzenie tej egzekucji z majątku spółki. Wynika to z faktu, że ZUS nie ma obowiązku wcześniejszego prowadzenia egzekucji zaległości składkowych. Wiążą go jedynie terminy przedawnienia należności wobec spółki i przedawnienia wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej oraz jej odpowiedzialności za zaległość podatkową (art. 118 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o sus). Bezskuteczność egzekucji w rozumieniu art. 116 Ordynacji podatkowej zależy bowiem od stanu majątkowego dłużnej spółki. Prawnego znaczenia nie ma to, jak starannie i szybko organ rentowy wprowadza zaległość składkową do windykacji oraz prowadzi jej egzekucję. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 listopada 2008 r. (sygn. akt I UK 107/08). Wynika to również z faktu, że to jak wierzyciel prowadzi egzekucję swoich wierzytelności nie umniejsza zakresu odpowiedzialności dłużnika (spółki) i nie zmniejsza odpowiedzialności członków jej zarządu.