Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS plus

1) Osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG od 8 września 2022 r. do 6 września 2023 r. pobierała zasiłek macierzyński (zgłoszona do ZUS z kodem tytułu ubezpieczenia 05 80 0 0). Z dniem 31 sierpnia br. zakończył się okres korzystania z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia. W jakim terminie powinna zgłosić się do ubezpieczeń społecznych po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, aby skorzystać z małego ZUS plus?

Osoba z pytania może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS plus dopiero od 1 stycznia 2024 r., przyjmując, że spełni warunki określone w art. 18c ustawy o sus i w wymaganym terminie przekaże do ZUS stosowne dokumenty.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego z tej działalności podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, natomiast ubezpieczenia społeczne są dla niej dobrowolne. W okolicznościach przedstawionych w pytaniu nie przystąpiła ona do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych, natomiast do ubezpieczenia zdrowotnego zgłosiła się z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 05 80. Kod ten przewidziany jest dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, której zasiłek macierzyński nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego. Na podstawie art. 82 ust. 9a ustawy zdrowotnej, była więc zwolniona z opłacania składki zdrowotnej.

Ważne: Składka na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie jest opłacana przez osobę, której zasiłek macierzyński nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego (czyli aktualnie kwoty 1.000 zł).

Omawiane zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej następuje począwszy od pierwszego dnia:

miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku macierzyńskiego, gdy osoba prowadząca działalność nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w trakcie miesiąca,
danego miesiąca, jeśli osoba prowadząca działalność nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego od pierwszego dnia tego miesiąca,

a wygasa z końcem ostatniego dnia miesiąca, za który w całości przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego.

W związku z tym, osoba z pytania z tej ulgi korzystała do 31 sierpnia 2023 r. Od 1 września 2023 r. powinna zostać zgłoszona do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 0 0, a od 7 września 2023 r., tj. od dnia następującego po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego - także do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. O zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia ZUS poprzez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń zawierającego prawidłowe dane. Za wrzesień br. obowiązana jest więc opłacić składkę zdrowotną, a za okres od 7 września br., także składki na ubezpieczenia społeczne. Składki na ubezpieczenia społeczne powinna ustalić od podstawy wymiaru, którą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, czyli od kwoty nie niższej niż 4.161 zł. Przy czym na mocy art. 18 ust. 10 ustawy o sus za wrzesień br. najniższa podstawa wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 18 ust. 9 ustawy o sus. W tym celu dzieli się ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnoży przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu (tu liczbę dni, za które nie przysługuje zasiłek macierzyński, czyli 24 dni).

W 2023 r. osoba z pytania nie może skorzystać z małego ZUS plus. Zgodnie bowiem z art. 36 ust. 14a ustawy o sus, o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ustawy o sus (czyli w wysokości uzależnionej od dochodu), ubezpieczony zawiadamia ZUS przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń zawierającego prawidłowe dane w terminie:

do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany,
7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Osoba prowadząca działalność, o której mowa, nie dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla osób prowadzących działalność gospodarczą korzystających z małego ZUS plus, tj. 05 90 0 0 w wymaganym terminie, czyli do końca stycznia 2023 r., co traktowane jest jako rezygnacja z tego uprawnienia w bieżącym roku. Powyższe stanowisko potwierdził również ZUS w odpowiedzi z 9 sierpnia 2022 r. na pytanie naszego Wydawnictwa w tej sprawie.

2) Osoba prowadząca działalność gospodarczą w 2023 r. wysłała do ZUS zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia 05 90 0 0 po terminie. Czy to oznacza, że utraciła prawo do skorzystania z tego uprawnienia także w latach następnych?

Osoba prowadząca działalność gospodarczą z pytania nie ma prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS plus w 2023 r. Natomiast, jeśli spełni warunki określone w art. 18c ustawy o sus, to z tego uprawnienia będzie mogła skorzystać w latach następnych, mając na uwadze terminowe powiadomienie ZUS o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości uzależnionej od dochodu, czyli np. z 05 10 0 0 na 05 90 0 0.

Wspomnijmy, że przepisy art. 18c ustawy o sus nie mają zastosowania do osób, które lub do których:

w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.),
spełniają warunki określone w art. 18a ustawy o sus,
w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych,
w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 ustawy o sus,
wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej,
ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ustawy o sus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (patrz też m.in. UiPP nr 17/2023, str. 11); do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.