Składka zdrowotna z tytułu działalności prowadzonej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego

Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą od 1 lutego 2020 r. Z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składki na ubezpieczenia społeczne oblicza i opłaca od podstawy wymiaru w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia. W dniu 1 października br. urodziła dziecko. Czy z tytułu nadal prowadzonej działalności ma opłacać wszystkie składki ZUS?

Nie, w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego z tytułu nadal prowadzonej działalności obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna, przy czym w okolicznościach z pytania osoba prowadząca działalność gospodarczą najprawdopodobniej spełnia warunki do zwolnienia z jej opłacania.

Prowadzenie pozarolniczej działalności jest tytułem do:

obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia wypadkowego (art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy o sus),
dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (art. 11 ust. 2 ustawy o sus),
obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy zdrowotnej).

W przypadku gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą pobiera zasiłek macierzyński (zarówno z tego ubezpieczenia, jak i innego, np. jako pracownik), to ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, natomiast z działalności przedmiotowe ubezpieczenia są dobrowolne (art. 9 ust. 1c ustawy o sus). Obowiązkowa jest jednak składka na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie bowiem z art. 79 ust. 2 ustawy zdrowotnej, składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna. Podstawa wymiaru tej składki nie podlega więc zmniejszeniu za miesiąc, w którym ubezpieczenie zdrowotne trwało przez część miesiąca bądź ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku z ubezpieczeń społecznych.

Przepisy ustawy zdrowotnej w art. 82 przewidują jednak zwolnienia z obowiązku opłacania składki zdrowotnej po spełnieniu określonych warunków. W ust. 9a powołanego przepisu mowa jest o nieopłacaniu składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu:

prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności,
prowadzenia działalności niepodlegającej ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162), oraz współpracy przy prowadzeniu tej działalności,

przez osobę, której zasiłek macierzyński nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego, o którym mowa w przepisach o świadczeniach rodzinnych.

Omawiane zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej następuje począwszy od pierwszego dnia:

miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku macierzyńskiego, gdy osoba prowadząca działalność nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w trakcie miesiąca,
danego miesiąca, jeśli osoba prowadząca działalność nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego od pierwszego dnia tego miesiąca,

a wygasa z końcem ostatniego dnia miesiąca, za który w całości przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Przykładowo, jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą pobiera zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego od 15 grudnia 2020 r. do 13 grudnia 2021 r. w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego, to korzysta ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej od 1 stycznia do 30 listopada 2021 r.

Z pytania wynika, że osoba prowadząca działalność opłaca składki na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe od podstawy w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia (w 2021 r. od kwoty 840 zł, a w 2020 r. od kwoty 780 zł). Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego, a w konsekwencji miesięczna kwota tego zasiłku nie przekracza wysokości świadczenia rodzicielskiego wynoszącego obecnie 1.000 zł. Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi bowiem przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych (odpowiednio pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, gdy trwa ono krócej niż 12 miesięcy) poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przez przychód, o którym mowa, rozumie się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie. Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 6 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) wynosi 100% podstawy jego wymiaru. Natomiast za pozostały okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przypadającego począwszy od 7. tygodnia tego urlopu wynosi 60% podstawy wymiaru. Jeśli jednak wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze zostanie złożony w ciągu 21 dni od porodu, to wysokość zasiłku za cały okres jego wypłaty wynosi 80% podstawy wymiaru.

Na temat podwyższania zasiłku
macierzyńskiego pisaliśmy m.in.
w UiPP nr 3/2021, str. 25.

Zwracamy uwagę! W przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111 z późn. zm.), kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego.

Ważne: Osoba prowadząca działalność gospodarczą w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, zwolniona z opłacania składki zdrowotnej na mocy art. 82 ust. 9a ustawy zdrowotnej, powinna zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 05 80.

Wspomnijmy, że w przypadku gdy zwolnienie dotyczy osoby współpracującej, zgłoszenia jej do tego ubezpieczenia przedsiębiorca dokonuje z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 05 81.

W dokumentach rozliczeniowych sporządzanych za dany miesiąc należy wykazać podstawę wymiaru składki zdrowotnej w wysokości 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, a jako kwotę tej składki wartość 0,00.

Przykład

Osoba prowadząca działalność gospodarczą od 1 lutego 2020 r. z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składki na ubezpieczenia społeczne opłaca od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Od 10 lipca br. przebywała ona na zwolnieniu lekarskim, pobierając zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy przypadającej na okres ciąży, a od 1 października br. (dzień urodzenia dziecka) pobiera zasiłek macierzyński.

Od 1 października br. osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Natomiast z prowadzonej nadal działalności gospodarczej obowiązkowe jest ubezpieczenie zdrowotne, a ubezpieczenia społeczne są dobrowolne.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, a następnie zasiłku macierzyńskiego (wypłacanego przez ZUS) stanowi kwota przeciętnego miesięcznego przychodu za okres od lipca 2020 r. do czerwca 2021 r. w wysokości 698,95 zł [(780 zł - 106,94 zł) x 6 m-cy] + [(840 zł - 115,16 zł) x 6 m-cy] = 8.387,40 zł; 8.387,40 zł : 12 m-cy = 698,95 zł. Stawka dzienna zasiłku chorobowego wynosi 23,30 zł (698,95 zł : 30 = 23,30 zł; 23,30 zł x 100% = 23,30 zł), natomiast zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wynosi 18,64 zł, tj. 23,30 zł x 80% (przyjęliśmy, że stosowny wniosek został złożony w ciągu 21 dni od dnia porodu). Zasiłek macierzyński podlega podwyższeniu do wysokości świadczenia rodzicielskiego.

Ponieważ zasiłek macierzyński nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego, osoba prowadząca działalność gospodarczą jest zwolniona z opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Dlatego od 1 października br. powinna wyrejestrować się z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 70 0 0, a następnie od tego dnia zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 80 0 0.

W dokumentach rozliczeniowych sporządzonych za październik br. wykaże podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 4.242,38 zł, a jako składkę kwotę 0,00 zł.