Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 23 (473) z dnia 1.12.2018

Opłacanie składek na Fundusz Pracy i FGŚP za zleceniobiorcę

1) Z osobą fizyczną zawieramy co pewien czas kilkudniowe umowy zlecenia, w których wynagrodzenie jest określone kwotowo (z reguły 300 zł, 500 zł). Dla zleceniobiorcy jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Czy obowiązani jesteśmy opłacać za niego składki na Fundusz Pracy i FGŚP?

Składka na Fundusz Pracy

Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania rocznego ograniczenia), wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę opłacają pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne za osoby m.in. wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Tak wynika z art. 104 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 1265 z późn. zm.), dalej ustawy o promocji zatrudnienia.

Pracodawcą w rozumieniu tej ustawy jest jednostka organizacyjna, chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego pracownika. Biorąc pod uwagę definicję pracodawcy, ZUS wyjaśnił, iż obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy za zleceniobiorców nie dotyczy zleceniodawcy będącego osobą fizyczną, który nie zatrudnia choćby jednego pracownika.

Co jeszcze istotne, jest ona należna za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Jeżeli więc zleceniobiorca w wieku do ukończenia 55 lat - kobieta i 60 lat - mężczyzna podlega z umowy zlecenia obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie (w 2018 r. - 2.100 zł, a w 2019 r. - 2.250 zł), to zleceniodawca opłaca za niego składkę na Fundusz Pracy. Przy czym zleceniodawca będący osobą fizyczną ma taki obowiązek, gdy obok zleceniobiorcy zatrudnia choćby jednego pracownika.

Zwracamy uwagę! Przeliczenia przychodu na okres miesiąca, o którym mowa w powołanym wcześniej art. 104 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia, co do zasady, nie dokonuje się w przypadku umowy cywilnoprawnej wykonywanej przez niepełny miesiąc. 

Jak wyjaśnił ZUS w poradniku pt. "Zasady opłacania składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych...", dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl: "(...) Wyjątek stanowią umowy zawierane na kilka miesięcy, z określonym w umowie wynagrodzeniem za pracę w stawce miesięcznej, wówczas przeliczenie takie powinno być dokonane. Oznacza to, że w sytuacji gdy zleceniobiorca wykonywał pracę przez niepełny miesiąc np. z uwagi na rozpoczęcie lub zakończenie wykonywania umowy zlecenia w trakcie miesiąca, chorobę lub inną nieobecność w pracy, za który uzyskał przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia za pracę, należy ustalić, ile wyniosłaby podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyby wykonywał on pracę przez cały miesiąc. Jeśli ustalona w ten sposób wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będzie co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniodawca ma obowiązek opłacenia składki na Fundusz Pracy za tego zleceniobiorcę. Przy czym, podstawę wymiaru tej składki zawsze będzie stanowić przychód z tytułu wykonywania tej umowy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przeliczenie podstawy wymiaru składek na okres miesiąca dokonywane jest tylko i wyłącznie w celu ustalenia obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy za dany miesiąc. (...).".

Zleceniodawca-osoba fizyczna obok pracowników zatrudnia zleceniobiorców. Na okres od 1 do 30 listopada br. zatrudnił rencistę w wieku 42 lat. W umowie zlecenia wynagrodzenie określono na kwotę 1.900 zł. Dla zleceniobiorcy umowa ta jest jedynym tytułem do ubezpieczeń, a tym samym zleceniodawca zgłosił go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, ubezpieczenia wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego (nie wniósł o dobrowolne ubezpieczenie chorobowe).

Zleceniodawca nie opłaca za zleceniobiorcę składki na Fundusz Pracy.

Spółka z o.o. na okres od 1 sierpnia do 31 grudnia 2018 r. zawarła umowę zlecenia z osobą fizyczną w wieku 45 lat. W umowie wynagrodzenie określone zostało kwotowo (4.000 zł) i jest wypłacane w ostatnim dniu roboczym danego miesiąca.

Dla zleceniobiorcy umowa zlecenia jest jedynym tytułem do ubezpieczeń, a tym samym został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, ubezpieczenia wypadkowego, ubezpieczenia zdrowotnego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

W listopadzie br. zleceniobiorca chorował i za ten miesiąc otrzymał wynagrodzenie w wysokości 2.000 zł oraz zasiłek chorobowy.

Zleceniodawca opłaca za zleceniobiorcę składkę na Fundusz Pracy, także za listopad br., gdyż za ten miesiąc po przeliczeniu na okres miesiąca podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a w konsekwencji na Fundusz Pracy wyniosłaby 4.000 zł.

Przy ustalaniu obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy należy mieć jeszcze na uwadze przepis art. 104 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia. Zgodnie z jego treścią, w przypadku gdy kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pochodzą z różnych źródeł, obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy powstaje wtedy, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Na mocy powołanego przepisu, składka na Fundusz Pracy jest należna np. za zleceniobiorcę wykonującego w danym miesiącu kilka umów zlecenia, z tytułu których podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, gdy łączny przychód podlegający oskładkowaniu wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Zleceniodawca z pytania nie ma więc obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy za zleceniobiorcę, który z umowy zlecenia zawartej na część miesiąca, stanowiącej jedyny tytuł do obligatoryjnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych uzyskuje łączny przychód podlegający oskładkowaniu w wysokości niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Gdyby jednak w danym miesiącu wykonywał kilka umów zlecenia objętych obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi, to składka na Fundusz Pracy byłaby należna, jeśli łączna kwota podlegająca oskładkowaniu wyniosłaby co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej FGŚP) za pracowników opłacają pracodawcy objęci przepisami ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 2018 r. poz. 1433). Przepisy tej ustawy za pracownika uważają nie tylko osoby fizyczne, które zgodnie z przepisami polskiego prawa pozostają z pracodawcą w stosunku pracy, ale też m.in. wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, jeżeli z tego tytułu podlegają obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Ponadto opłaca się ją za te osoby, o ile nie osiągnęły one wieku wynoszącego co najmniej 55 lat - kobiety i co najmniej 60 lat - mężczyźni (art. 9b ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.). Składkę na FGŚP ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania rocznego ograniczenia) - art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. Składka ta jest należna bez względu na wysokość przychodu podlegającego oskładkowaniu uzyskanego przez zleceniobiorcę w danym miesiącu.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej zatrudnia pracowników i zleceniobiorców. Na okres od 20 do 30 listopada 2018 r. zawarła umowę zlecenia z rencistą w wieku 50 lat. W umowie wynagrodzenie określono na kwotę 300 zł i zostało wypłacone w ostatnim dniu wykonywania zlecenia.

Dla zleceniobiorcy umowa zlecenia była jedynym tytułem do ubezpieczeń, tym samym zleceniodawca zgłosił go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, ubezpieczenia wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego (nie wniósł o dobrowolne ubezpieczenie chorobowe).

Zleceniodawca opłaca za zleceniobiorcę składkę na FGŚP, natomiast nie opłaca składki na Fundusz Pracy.

2) Czy istnieją przepisy o ilościowym ograniczeniu umów zleceń np. trzecia umowa zlecenia z tą samą osobą jest równoznaczna z zawarciem umowy o pracę?

Nie ma takiego ograniczenia. Umowa zlecenia uregulowana została w art. 734 i nast. K.c. W powołanych przepisach nie ma ograniczenia ilościowego co do zawieranych umów zlecenia z tą samą osobą ani długości jej trwania. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353¹ K.c.). Należy mieć jednak na uwadze przepis art. 22 § 1¹ K.p., w myśl którego zatrudnienie w warunkach charakterystycznych dla umowy o pracę jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 7 czerwca 2017 r. (sygn. akt I PK 176/16): "Jeżeli w umowie przeważają cechy pracownicze, takie jak podporządkowanie pracodawcy czy brak realnej możliwości wykonywania umowy przez inną osobę niż zatrudniony, to mamy do czynienia z umową o pracę. Nawet jeżeli wolą stron było zawarcie umowy cywilnoprawnej.".