Obniżenie składki zdrowotnej pracownika, który w danym miesiącu uzyskał wynagrodzenie za pracę i zasiłek

Pracownik otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości. Przez część miesiąca chorował i za ten okres zasiłek chorobowy wypłacił ZUS. Składka zdrowotna ustalona od wynagrodzenia za pracę była wyższa od zaliczki na podatek dochodowy obliczonej od tego wynagrodzenia. Czy składkę zdrowotną należało obniżyć do wysokości zaliczki na podatek dochodowy?

Tak. W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez pracodawcę, zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej (w wysokości 9% podstawy wymiaru) jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego pracodawcę, zgodnie z przepisami ustawy o pdof, to składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Tak stanowi art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej.

Pracownikowi niezdolnemu do pracy z powodu choroby przez część miesiąca przysługuje, obok wynagrodzenia za pracę, wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy. Wynagrodzenie za pracę określone w stałej miesięcznej wysokości za przepracowaną część miesiąca ustala się zgodnie z § 11 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy... (Dz. U. nr 62, poz. 289 z późn. zm.). A zatem miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez 30 i otrzymaną kwotę mnoży przez liczbę dni wskazanych w zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby. Tak obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.

Natomiast wynagrodzenie chorobowe, a także zasiłek chorobowy, oblicza się przyjmując przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy zasiłkowej). Przy czym nie ustala się nowej podstawy wymiaru, gdy pomiędzy okresami pobierania wynagrodzenia chorobowego i zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe (art. 43 ustawy zasiłkowej).

Rozliczenie składkowo-podatkowe

W przypadku, gdy w danym miesiącu pracownik uzyskuje wynagrodzenie za pracę i wynagrodzenie chorobowe albo zasiłek, to w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uwzględnia się tylko wynagrodzenie za pracę.

Natomiast w podstawie wymiaru składki zdrowotnej uwzględnia się także wynagrodzenie chorobowe (art. 81 ust. 5 ustawy zdrowotnej). Oczywiście podstawę wymiaru tej składki pomniejsza się o składki na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracownika.

Pracodawca jako płatnik jest obowiązany do poboru zaliczki na podatek dochodowy, zgodnie z art. 32 ustawy o pdof, czyli w wysokości 18% (lub 32%) dochodu uzyskanego przez pracownika w danym miesiącu.

Lista płac dostępna jest w serwisie  www.druki.gofin.pl.

Za dochód, o którym mowa, uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 ustawy o pdof oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania przychodów oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika. Tak obliczoną zaliczkę na podatek dochodowy zmniejsza się o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej, jeżeli pracownik złożył PIT-2. W dalszej kolejności zaliczkę zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne pobranej w tym miesiącu przez pracodawcę ze środków pracownika (w wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru tej składki).

Jeżeli zasiłek chorobowy wypłaca ZUS, to pobiera od niego zaliczkę na podatek dochodowy, stosując najniższą stawkę podatkową. ZUS, ustalając zaliczkę na podatek dochodowy od wypłacanego pracownikowi zasiłku, zmniejsza ją o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, jeżeli wypłata zasiłków dotyczy okresu pełnego miesiąca kalendarzowego i związana jest z pozostawaniem w stosunku pracy (pracownik składa w ZUS PIT-3).

Pracownik jest wynagradzany w stałej miesięcznej wysokości 2.100 zł. Przez 20 dni marca br. chorował i za ten okres nabył prawo do zasiłku chorobowego (wcześniej chorował przez 14 dni stycznia br. i wykorzystał limit, za który w 2016 r. miał prawo do wynagrodzenia chorobowego).

Wynagrodzenie za marzec br. wyniosło 700 zł, zgodnie z wyliczeniem: 2.100 zł : 30 = 70 zł; 70 zł x 20 dni = 1.400 zł; 2.100 zł - 1.400 zł = 700 zł. Ponadto pracownik otrzyma z ZUS zasiłek chorobowy.

Koszty uzyskania przychodów wynoszą 111,25 zł i pracownik złożył PIT-2.

Pracodawca od uzyskanego przez pracownika wynagrodzenia za pracę dokonał następujących rozliczeń:

Uwaga*⁾: Wyliczona składka zdrowotna w kwocie 54,36 zł (9% podstawy wymiaru) jest wyższa od wyliczonej zaliczki na podatek dochodowy 42,41 zł, a zatem składkę zdrowotną pracodawca, zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej, obniżył do wysokości zaliczki, tj. do kwoty 42,41 zł. Zaliczka na podatek dochodowy (42,41 zł) po odliczeniu składki zdrowotnej w wysokości 7,75% podstawy wymiaru (46,81 zł) nie wystąpi.

Pracownikowi należało wypłacić wynagrodzenie w kwocie 561,62 zł, tj. 700 zł - 95,97 zł - 42,41 zł.

Pracodawca z własnych środków opłaca część składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, całą składkę na ubezpieczenie wypadkowe oraz składki na Fundusz Pracy i FGŚP (zakładając, że pracownik nie osiągnął wieku wynoszącego co najmniej 55 lat - kobieta i co najmniej 60 lat - mężczyzna).

Zwracamy uwagę! Wątpliwości budzi stosowanie art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej, gdy pracodawca będący płatnikiem zasiłków, obok wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca, wypłaca zasiłek. W dniu 2 lutego 2016 r. Sąd Najwyższy (w składzie trzech sędziów) rozpoznał zagadnienie prawne przekazane postanowieniem Sądu Apelacyjnego z 18 września 2015 r.: czy na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej od przychodu stanowiącego podstawę obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, czy też do wysokości zaliczki obliczonej przez płatnika od całego dochodu uzyskanego przez ubezpieczonego - pracownika w danym miesiącu u tego płatnika?

W podjętej uchwale (sygn. akt III UZP 18/15) Sąd Najwyższy wskazał: "Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki (art. 83 ust. 1 w związku z art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. ...).". Jak czytamy w uzasadnieniu uchwały: "(...) pracodawca zatrudniający nie więcej niż 20 pracowników i nieodprowadzający w związku z tym zaliczki na podatek dochodowy od zasiłku wypłaconego jego pracownikowi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oblicza tę zaliczkę tylko od dochodu ze stosunku pracy i do wysokości tylko tej zaliczki obniża wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczonej od tego przychodu w razie zaistnienia sytuacji przewidzianej w art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Gdyby więc przyjąć, że składka na ubezpieczenie zdrowotne pracownika zatrudnionego u pracodawcy będącego płatnikiem zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy obliczonej tak od wynagrodzenia, jak i od zasiłku z ubezpieczenia społecznego, należałoby stwierdzić, że pracownik ten ponosi większe ciężary składkowe niż będąca w identycznej sytuacji faktycznej osoba zatrudniona u innego pracodawcy. Z pewnością naruszałoby to zasadę równego traktowania ubezpieczonych, bowiem pozostawania w stosunku pracy z pracodawcą z woli ustawodawcy będącym lub nie płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia społecznego nie można uznać za taką istotną cechę różniącą, która dawałaby podstawy do odmiennego traktowania pracowników w zakresie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne. (...)".

Uchwała Sądu Najwyższego wyraża inny pogląd niż dotąd prezentowaliśmy. Biorąc pod uwagę przepisy ustaw o pdof i zdrowotnej, że:

• zaliczkę na podatek dochodowy ustala się od sumy uzyskanych przez pracownika w danym miesiącu przychodów; w przypadku pracodawcy będącego płatnikiem zasiłków - od wynagrodzenia za pracę i zasiłku chorobowego, licząc narastająco w danym miesiącu,
   
• składka zdrowotna ulega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy ustalonej zgodnie z przepisami ustawy o pdof

przyjmowaliśmy, iż obniżenie składki zdrowotnej w wysokości 9% podstawy wymiaru (obliczonej tylko od wynagrodzenia za pracę pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika) ma miejsce wówczas, gdy wyliczona zaliczka (obliczona od sumy wynagrodzenia za pracę i zasiłku) jest od niej niższa.

Wobec tego, iż uchwała Sądu Najwyższego w składzie 3 sędziów nie ma mocy wiążącej (nie jest zasadą prawną), wystąpiliśmy w tej sprawie do Centrali ZUS o wskazanie trybu postępowania, gdy pracodawca jest płatnikiem zasiłków.