Składki ZUS od świadczeń dla przyszłych emerytów

Osoba posiadająca status pracownika, której stosunek pracy ustał z powodu przejścia na emeryturę, jest uprawniona do odprawy emerytalnej. Niekiedy pracodawca na pożegnanie wręcza też takiej osobie upominek. Które z tych świadczeń są zwolnione ze składek ZUS?

Odprawa emerytalna

Pracownikowi, który spełnia warunki uprawniające go do uzyskania emerytury (lub renty z tytułu niezdolności do pracy) przysługuje odprawa pieniężna. Jej wysokość odpowiada jednomiesięcznemu wynagrodzeniu tego pracownika. Może ona być wypłacona takiej osobie tylko jeden raz. Przy czym warunkiem umożliwiającym jej wypłatę jest ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę (rentę). Wypłacona pracownikowi odchodzącemu na emeryturę odprawa jest wyłączona z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych. Wynika to z § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanego rozporządzeniem składkowym.

Pracownikowi odchodzącemu na emeryturę, z którym rozwiązaliśmy stosunek pracy, wypłaciliśmy odprawę pieniężną. Zgodnie z obowiązującym w naszej firmie regulaminem wynagradzania jej wysokość przewyższa kwotę jednomiesięcznego wynagrodzenia tego pracownika. Czy wyłączona ze składek ZUS będzie cała kwota wypłaconego tej osobie świadczenia?

TAK. W omawianym przypadku wypłacona pracownikowi odprawa emerytalna w wyższej kwocie (niż przewidują to przepisy K.p.), na podstawie § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia składkowego jest wyłączona z oskładkowania w pełnej wysokości. Przepis ten wyłączając tego rodzaju wypłatę z podstawy wymiaru składek ZUS nie określa bowiem żadnego ograniczenia kwotowego. Istotne znaczenie ma tutaj fakt, iż świadczenie to zostało wypłacone takiej osobie w związku z jej przejściem na emeryturę i co się z tym wiąże - uzyskaniem statusu emeryta.

Wprawdzie przepisy prawa pracy określają, że wysokość tego rodzaju odprawy wypłaconej pracownikowi odpowiada wysokości jego jednomiesięcznego wynagrodzenia, to jednak pracodawca może wypłacić takiej osobie świadczenie w wyższej kwocie. Jego wysokość może bowiem ustanowić m.in. w regulaminie wynagradzania.

Wypłata dwóch świadczeń

Wymóg wypłaty odprawy emerytalnej oraz jej jednorazowy charakter odnosi się wyłącznie do pracodawcy zatrudniającego pracownika, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Jeżeli więc pracownik przed przejściem na emeryturę był zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy, to każdy z nich może takie świadczenie mu wypłacić, o ile pracownik spełnia wymagane ku temu warunki.

Pracownik jest zatrudniony na 1/2 etatu w dwóch różnych zakładach pracy. Każdy z pracodawców z końcem tego miesiąca rozwiąże z nim umowę o pracę na mocy porozumienia stron w związku z jego przejściem na emeryturę. Obaj pracodawcy wypłacą już byłemu pracownikowi odprawę emerytalną w wysokości jego jednomiesięcznego wynagrodzenia. Czy każda z tych wypłat będzie zwolniona z oskładkowania?

TAK. Skoro pracownik pozostawał w stosunku pracy z więcej niż jednym pracodawcą i każdy z nich rozwiąże z nim umowę o pracę w związku z przejściem na emeryturę, to nabywa on prawo do odprawy emerytalnej u każdego z nich. W tej sytuacji zarówno wypłacona odprawa emerytalna przez pierwszego, jak i drugiego pracodawcę będzie wyłączona z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych na podstawie § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia składkowego.

Na pożegnanie upominek

Niektórzy pracodawcy żegnając się ze swoim pracownikiem, z powodu jego przejścia na emeryturę, wręczają mu drobny upominek. Najczęściej przybiera on formę rzeczową, np. czytnik e-booków, tablet itp. Wartość takiego prezentu pracodawca zobowiązany jest wliczyć takiej osobie do podstawy wymiaru składek ZUS, a następnie oskładkować. Tego rodzaju upominek przekazany pracownikowi, który uzyskał status emeryta, nie korzysta bowiem z wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS na podstawie:

§ 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia składkowego - przepis ten dotyczy wyłącznie odpraw wypłacanych (czyli w formie pieniężnej, a nie rzeczowej), ani
§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia składkowego - wyłączenie to obejmuje wypłacone pracownikom świadczenia pieniężne w związku z wygaśnięciem lub rozwiązaniem umowy o pracę, a nie przyznane świadczenia rzeczowe.

Z powodu przejścia pracownika na emeryturę rozwiązaliśmy z nim umowę o pracę. W ostatnim dniu zatrudnienia otrzymał od nas odprawę emerytalną w kwocie 4.500 zł oraz jako upominek - tablet o wartości 500 zł. W obowiązujących w firmie przepisach płacowych nie ustaliliśmy ekwiwalentu pieniężnego za tego rodzaju upominek. Czy kwota 500 zł (tj. wartość tabletu) będzie zwolniona ze składek?

NIE. Oskładkowaniu nie będzie podlegać tylko wypłacona pracownikowi-emerytowi odprawa emerytalna. Natomiast od wartości przekazanego tej osobie prezentu (tu: tabletu) należy potrącić składki ZUS.

Pożegnalny upominek rzeczowy od pracodawcy przekazany pracownikowi odchodzącemu na emeryturę stanowi świadczenie w naturze podlegające składkom ZUS.

Wartość pieniężną takiego świadczenia, dla celów opłacania składek ZUS, ustala się zgodnie z § 3 rozporządzenia składkowego, tj. w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu obowiązujących u pracodawcy. Jeżeli natomiast zakład pracy nie wprowadził stosownych zapisów w przepisach płacowych, wtedy wartość takiego świadczenia pracodawca powinien ustalić w wysokości:

ceny zakupu - jeżeli przedmiotem świadczenia są rzeczy lub usługi przez niego zakupione,
cen stosowanych wobec innych odbiorców niż pracownicy - jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek… (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.)